Heb ik een verklaring van erfrecht nodig voor de bank?

In december 2011 heeft de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) op voorstel van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties ermee ingestemd dat banken niet altijd een verklaring van erfrecht verlangen als een echtgenoot of een geregistreerd partner overlijdt. Dit zou de administratieve lasten moeten beperken, omdat de notariskosten uitgespaard worden. Toch is vaak wel een verklaring van erfrecht nodig. In dit artikel leg ik uit hoe de ‘bankverklaring’ werkt.

Wat is een verklaring van erfrecht?

Na het overlijden zullen over het algemeen de bankrekeningen geblokkeerd worden. De bank doet dit, omdat zij eerst wil weten aan wie zij de bankrekeningen vrij mag geven: wie zijn de erfgenamen? Daarvoor is de verklaring van erfrecht nodig. Daarin verklaart de notaris of er een testament is, wie de erfgenamen zijn, of die de erfenis (geheel of beperkt) aanvaard hebben (of niet) en wie bevoegd is over de erfenis te beschikken.

De bankverklaring van de NVB

De NVB heeft een vragenlijst ontwikkeld voor de langstlevende partner. Dit formulier kan alleen gebruikt worden  in het volgende geval:

• er is sprake van een langstlevende partner (echtgenoot of geregistreerd partner) en eventueel een of meer kinderen; en
• de overledene geen testament heeft opgesteld; en
• het totale saldo van alle bankrekeningen van de overledene is lager dan € 100.000,-.

Als aan deze voorwaarden is voldaan, dan kan de langstlevende partner na ondertekening van een formulier en onder overlegging van een aantal documenten (waaronder een akte van overlijden en een verklaring van het Centraal Testamentenregister) de beschikking krijgen over de bankrekening van de overledene.

Wat moet de langstlevende verklaren?

Op het formulier van de bank moet de langstlevende partner onder meer verklaren dat hij/zij krachtens het wettelijke erfrecht als enige gerechtigd is tot de goederen van de nalatenschap en dat hij/zij de nalatenschap niet zal verwerpen. Indien de wettelijke verdeling van toepassing is, moet de langstlevende partner tevens aangeven dat deze verdeling niet door hem/haar ongedaan wordt gemaakt.

Uitsluiting aansprakelijkheid door de bank?

Om te vermijden dat de bank door de langstlevende aansprakelijk kan worden gesteld, moet de langstlevende verklaren dat hij/zij ervan op de hoogte is dat de bank niet adviseert over de juridische en fiscale gevolgen van het overlijden van de partner en dat de bank wordt gevrijwaard voor alle gevolgen – van welke aard dan ook – die uit het gebruik van de bankrekeningen van de overledene voortvloeien.

Door deze verklaring te ondertekening loop je als langstlevende wel een risico. Als de erfenis negatief is omdat er schulden van de overledene opduiken waarvan de langstlevende niet op de hoogte was, biedt de bankverklaring geen bescherming. Door de bankverklaring te ondertekenen is de nalatenschap zuiver aanvaard en verliest de langstlevende partner het recht om in een latere fase de erfenis alsnog te verwerpen dan wel beneficiair te aanvaarden.

Kamervragen!

Bovenstaand initiatief heeft nogal wat stof doen opwaaien. Er zijn zelfs Kamervragen aan de Staatssecretaris Teeven over gesteld. Zijn antwoorden hierop komen op het volgende neer.

Volgens de staatssecretaris aanvaardt een erfgenaam een nalatenschap zuiver wanneer hij de bankverklaring ondertekent en zich het rekeningtegoed toe-eigent. Banken wijzen de erfgenamen ook op die consequentie bij de ondertekening van de verklaring. Toch voert de NVB overleg met haar leden om, naar aanleiding van signalen uit de praktijk, de verklaring op dit punt aan te passen en te verduidelijken. Teeven antwoordt hiermee op Kamervragen van het PvdA-Kamerlid Récourt.

‘Bankverklaring werkt sneller en is kosteloos’
Teeven ziet weinig verschil tussen het gebruik van een verklaring van erfrecht of een bankverklaring. Het resultaat – het krijgen van het rekeningtegoed – is hetzelfde, alleen gaat dit met een bankverklaring sneller en zonder kosten. Teeven onderkent wel dat de bankverklaring niet dezelfde waarborgen biedt. Zo loopt een bank risico’s wanneer later blijkt dat het formulier niet juist is ingevuld. Teeven raadt de banken daarom aan bij twijfel over de juistheid van de informatie een verklaring van erfrecht te vragen. De staatssecretaris benadrukt verder dat in de bankverklaring geen algemene uitsluiting van aansprakelijkheid is opgenomen. Zo’n uitsluiting is ook helemaal niet mogelijk, aldus Teeven.

Hebt u die verklaring van erfrecht nou nodig voor de bank of niet?

Voldoet u aan de voorwaarden die ik hierboven genoemd heb, dan kunt u van de bank normaal gesproken zonder verklaring van erfrecht de beschikking krijgen over de bankrekeningen. De bank beoordeelt dit wel van geval tot geval. Voldoet u niet aan deze voorwaarden, dan zult u de gang naar de notaris moeten maken.

Heb ik om andere redenen nog een verklaring van erfrecht nodig?

Het kan zijn dat u toch een verklaring van erfrecht nodig hebt, bijvoorbeeld in de volgende gevallen:

• u voldoet niet aan de voorwaarden van de bankverklaring;
• de overledene heeft een (buitenlands) testament gemaakt;
• u wilt de erfenis niet zuiver aanvaarden, maar beneficiair aanvaarden of verwerpen;
• u wilt een vertegenwoordiger/gevolmachtigde aanwijzen in de verklaring van erfrecht die voor u de erfenis afwikkelt;
• u hebt een koopwoning of andere onroerende zaken die u bij het Kadaster op naam van de erfgenamen wilt stellen;
• er zijn anderen dan de bank die om een verklaring van erfrecht vragen (bijvoorbeeld een verzekeringsmaatschappij of de makelaar die de woning gaat verkopen).

Overigens heeft mijn Maastrichtse collega, Ernst Loendersloot, hier ook een column over geschreven op zijn blog.