Wat moet je doen na het beneficiair aanvaarden van een erfenis?

Aanvaarden van een erfenis, wat nu?

Wat moet je doen na het beneficiair aanvaarden van een erfenis? Je zult een wettelijke procedure moeten volgen. In dit artikel leg ik de belangrijkste verplichtingen van de erfgenamen uit. 

Het beneficiair aanvaarden van een erfenis geeft bescherming voor een erfgenaam, omdat hij niet voor schulden van de overledene aansprakelijk is met zijn privévermogen. Dit wordt ook wel ‘aanvaarding onder het voorrecht van boedelbeschrijving’ genoemd.

Beneficiaire aanvaarding is dus veilig, maar betekent wel dat je de formele, wettelijke ‘vereffeningsprocedure‘ moet volgen. In dit artikel beschrijf ik de twaalf belangrijkste elementen van die procedure.

Vereffening: wie mag handelen namens de erfgenamen?

Alle erfgenamen van de nalatenschap dragen tezamen de verantwoordelijkheid voor de afwikkeling. Zij zijn allen vereffenaars. De vereffenaars mogen slechts gezamenlijk actie ondernemen. Je bent dus als vereffenaar niet bevoegd in je eentje zaken te regelen die de vereffening van de nalatenschap raken. Een uitzondering geldt voor daden van gewoon onderhoud en tot behoud van de nalatenschapsgoederen, en voor daden die geen uitstel kunnen lijden. Deze handelingen mogen, indien daartoe de noodzaak bestaat, zelfstandig door een vereffenaar worden verricht. Het is verstandig in alle gevallen overleg te plegen met de overige erfgenamen, alvorens je tot enige actie overgaat.

Verplichtingen en bevoegdheden van de erfgenamen

De afwikkeling van de nalatenschap gaat gepaard met diverse procedurevoorschriften. De wet geeft een uitgebreide opsomming van je verplichtingen als vereffenaar. Hieronder tref je een korte beschrijving aan van deze verplichtingen.

1. Boedelbeschrijving opmaken
   Van de nalatenschap dient met bekwame spoed een beschrijving te worden gemaakt, waarin de schulden in voorlopige staat worden opgenomen. Deze beschrijving kan ofwel onderhands worden opgemaakt, ofwel bij de notaris.
2. Boedelbeschrijving ter inzage leggen
   De erfgenamen moeten de boedelbeschrijving ten kantore van de boedelnotaris (als die is aangewezen) dan wel ter griffie van de kantonrechter (rechtbank, sector kanton) neerleggen. Dit heeft als doel dat de overige erfgenamen en de belanghebbende schuldeisers de beschrijving kunnen inzien.
3. Verzoek om ontheffing terinzagelegging
   Van de hierboven beschreven verplichting tot terinzagelegging van de boedelbeschrijving kunnen de erfgenamen worden ontheven. Zij moeten dan een verzoek daartoe aan de kantonrechter richten. Afhankelijk van de omvang van de nalatenschap en van de vraag of anderen belang bij de inzage kunnen hebben zal de kantonrechter je deze ontheffing verlenen.
4. Negatieve nalatenschap: melden aan kantonrechter.
   Wanneer een beschrijving is gemaakt van de nalatenschap, zal het duidelijk zijn of de nalatenschap een positief of negatief saldo kent. Van groot belang is de mededelingsplicht aan de kantonrechter ingeval de nalatenschap negatief is. Blijkt aan een erfgenaam dat de schulden van de beneficiair aanvaarde nalatenschap de baten overtreffen, dan is hij verplicht dit zo spoedig mogelijk aan de kantonrechter mede te delen. De kantonrechter kan in dat geval verdere instructies geven.
5. Oproepen schuldeisers
   De wettelijke vereffening heeft primair als doel dat de schuldeisers van de nalatenschap op geordende wijze worden voldaan. Blijft er vervolgens nog wat over, dan mogen de erfgenamen dat onderling verdelen. De erfgenamen dienen de bekende schuldeisers der nalatenschap per brief persoonlijk op te roepen. Dit houdt in dat de schuldeisers op de hoogte worden gesteld van het overlijden van de erflater (hun schuldenaar) en dat zij aan de vereffenaars moeten melden wat ze te vorderen hebben.
6. Oproeping in de krant (indien door kantonrechter bepaald):
   Door de kantonrechter kan worden bepaald dat de erfgenamen de schuldeisers der nalatenschap tevens openlijk dienen op te roepen om hun vorderingen vóór de door de kantonrechter bepaalde datum bij de boedelnotaris (als die er is) dan wel bij hemzelf in te dienen. Deze openlijke oproeping vindt plaats in de Staatscourant en in een of meer door de kantonrechter aangewezen nieuwsbladen. De oproeping behoort zoveel mogelijk tegelijkertijd met de bekendmaking van de beneficiaire aanvaarding te geschieden.
7. Adres van schuldeiser onbekend: melden aan kantonrechter.
   Is het adres van een op te roepen schuldeiser onbekend, dan dient dit feit aan de kantonrechter te worden gemeld. De kantonrechter kan dan aanwijzingen geven omtrent de opsporing van de schuldeiser.
8. Uitkeringen doen aan schuldeisers en verdeling.
   Wanneer een duidelijk beeld is verkregen van de omvang van de nalatenschap en van de aanwezige schulden, kunnen de gezamenlijke erfgenamen overgaan tot het voldoen van de schuldeisers. Blijkt na voldoening van de schuldeisers een positief saldo te bestaan, dan zal dit worden verdeeld onder de erfgenamen, naar rato van hun erfdelen. Een zich later aandienende schuldeiser zal in de meeste gevallen het recht hebben het aan de erfgenamen uitgekeerde ‘terug te halen’.
9. Opheffing beslag (indien nodig voor vereffening):
   Op verzoek van de erfgenamen kunnen reeds gelegde beslagen, voor zover dat voor de vereffening nodig is, worden opgeheven. Een verzoek daartoe zal gericht moeten worden aan de kantonrechter van de laatste woonplaats van de overledene.
10. Opsporen onbekende erfgenamen (ingeval van onbekende erfgenamen)
    Het komt voor dat niet alle erfgenamen bekend zijn of dat er onzekerheid bestaat omtrent de aanwezigheid van een of meer erfgenamen. De wet verplicht de vereffenaars ertoe door oproepingen in veel gelezen dagbladen of door andere doelmatige middelen deze erfgenamen op te sporen. Je kunt bijvoorbeeld denken aan familieleden in het buitenland die erfgenaam zijn. Je zou via sociale media of de plaatselijke pers (kranten, radio, tv) oproepen kunnen doen.
11. Lijst van vorderingen (indien door kantonrechter bepaald)
    Door de kantonrechter kan zijn bepaald dat de vereffenende erfgenamen niet zijn ontheven van de in art. 4:214 lid 5 BW vermelde verplichtingen. Dit houdt in dat zij zo spoedig mogelijk na de datum waarop de bij de oproep der schuldeisers gestelde termijn verstrijkt, een lijst van de door hen erkende en betwiste vorderingen en aanspraken op voorrang ten kantore van de boedelnotaris (als die is aangewezen) dan wel ter griffie van het kantongerecht dienen neer te leggen, ter inzage van de erfgenamen, de legatarissen en allen die zich als schuldeiser hebben aangemeld. De erfgenamen dienen ieder van hen van deze neerlegging in kennis te stellen.
12. Rekening en verantwoording en uitdelingslijst (indien door kantonrechter bepaald)
    Door de kantonrechter kan worden bepaald dat de vereffenende erfgenamen niet zijn ontheven van de in art. 4:218 BW vermelde verplichtingen. Dit houdt in dat zij binnen zes maanden nadat de voor het indienen van vorderingen gestelde tijd is verstreken, een rekening en verantwoording plus een uitdelingslijst ten kantore van de boedelnotaris (als die is aangewezen) dan wel ter griffie van het kantongerecht ter kennisneming van een ieder dienen neer te leggen.
    Ook zijn de erfgenamen verplicht deze neerlegging openlijk bekend te maken in de Staatscourant en in een of meer door de kantonrechter aangewezen nieuwsbladen. Bovendien rust op de erfgenamen de verplichting de neerlegging per brief bekend te maken aan de legatarissen en allen die zich als schuldeiser hebben aangemeld, alsmede aan de eventueel niet op de hoogte zijnde erfgenamen. Belanghebbenden kunnen binnen één maand tegen de neergelegde rekening en verantwoording en uitdelingslijst in verzet komen.
13. Opheffing of kosteloze vereffening (indien te weinig baten)
    Het is mogelijk dat de nalatenschap dusdanig weinig goederen omvat, dat het doorlopen van de wettelijke vereffeningsprocedure als zinloos dient te worden beschouwd. Iedere erfgenaam kan in dat geval de kantonrechter verzoeken hetzij de kosteloze vereffening van de nalatenschap, hetzij de opheffing van de vereffening te bevelen. Als grond hiervoor zal moeten worden aangedragen dat de geringe waarde der baten van een nalatenschap daartoe aanleiding geeft.

Sanctie op het niet volgen van de procedure

De hierboven globaal omschreven vereffeningsprocedure bevat nogal wat regels. Deze acht de wetgever nodig, omdat de nalatenschap beneficiair is aanvaard en alleen de goederen van de nalatenschap de schuldeisers tot verhaal dienen. Als beneficiair aanvaard hebbende erfgenaam ben je niet met je eigen vermogen aansprakelijk voor de schulden van de nalatenschap; slechts je aandeel in de nalatenschap kan aan deze schulden ‘opgaan’.

Dit wordt echter anders indien je je niet aan de regels van de vereffeningsprocedure houdt. Preciezer gezegd: indien je in de vervulling van je verplichtingen als vereffenaar in ernstige mate tekortschiet en je daarvan een verwijt kan worden gemaakt, dan vervalt het veilige aspect van de beneficiaire aanvaarding. De wet stelt namelijk dat je in dat geval wèl met je eigen vermogen aansprakelijk wordt voor de schulden van de nalatenschap.

Waarschuwing: zuiver aanvaarden en verwerping

Overigens ben je wel aansprakelijk voor schulden als je de nalatenschap ‘zuiver aanvaard‘ hebt; dan krijg je alle lusten èn lasten en ben je dus ook met je privévermogen aanspreekbaar voor schuldeisers. Let op: door bepaalde gedragingen kun je al zuiver aanvaard hebben, zonder dat je formeel een keuze hebt gemaakt! Zie daarover dit artikel.

Krijg je een erfenis van iemand, maar weet je niet wat de samenstelling van diens vermogen is (veel of weinig bezittingen, veel of weinig schulden?), dan is beneficiaire aanvaarding de beste optie.

Als je helemaal niets wilt erven van die persoon, dan kun je ook ‘verwerpen‘ (dan loop je geen risico’s met schulden, maar heb je ook nergens recht op). Let wel op als je kinderen hebt, want die zouden na verwerping voor jou in de plaats kunnen komen.

Weet je niet welke keuze je moet maken (zuiver aanvaarden, beneficiair aanvaarden of verwerpen)? Overleg met de betrokken notaris!

Meer informatie over het krijgen van een erfenis kun je vinden op http://www.notaris.nl/een-erfenis-krijgen. Daar vind je ook deze brochure over het krijgen van een erfenis.