Erfgenaam of geen erfgenaam; hoe kom je daar achter?

Een familielid overlijdt, bijvoorbeeld je vader of moeder, maar je twijfelt of je wel erfgenaam bent. Je hebt nog niets gehoord van een notaris of van de familie. Hoe kom je er dan achter of je erfgenaam bent? In dit artikel leg ik uit hoe je daar achter komt.

Wie zijn erfgenaam?

Allereerst moeten we vaststellen dat je op 2 manieren erfgenaam kunt zijn:

• via de wet; of
• via een testament.

Als er geen testament is, bepaalt de wet wie erfgenamen van de overledene zijn. Wie dan erfgenaam is, kun je in dit artikel lezen. Aangezien een testament altijd voor gaat op de wet, moet je eerst controleren of er een testament is en of daarin erfgenamen zijn aangewezen.

Hoe controleer ik of er een testament is?

Alle testament die in Nederland worden gepasseerd bij de notaris, worden ingeschreven in het Centraal Testamentenregister (CTR). Dit register wordt bijgehouden door de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB). Op de website van de KNB staat de volgende informatie over het CTR:

Het Centraal Testamentenregister (CTR) is een database waarin de (kandidaat-)notarissen registreren wie een testament heeft opgemaakt, wanneer hij dat heeft gedaan en bij welke notaris. Het CTR geeft antwoord op de vraag of een overledene een testament heeft en bij welke notaris zich dat bevindt. Het biedt geen inzage in de inhoud van het testament.

Iedere (kandidaat-)notaris kan namens de erfgenamen het CTR raadplegen. Als particulier of als belanghebbend(e) instantie/bedrijf kunt u via een schriftelijke aanvraag ook (kosteloos) nagaan of de overledene een testament heeft.

Aanvraag uittreksel CTR
Aanvragen voor een verklaring van het CTR worden alleen schriftelijk behandeld. U kunt alleen een aanvraag indienen ten aanzien van een overleden persoon. U moet daarom altijd een kopie van het uittreksel uit het overlijdensregister meesturen.
Naaste familieleden van de overledene kunnen dit uittreksel opvragen bij de gemeente waarin de overledene kwam te overlijden (dus niet in de gemeente waar die persoon als laatste stond ingeschreven). Vaak kan de uitvaartonderneming hiervoor zorgdragen. Een (schriftelijke) verklaring van overlijden, afgegeven door een (huis)arts, volstaat niet.

• Aanvraagformulier particulieren (pdf)
• Aanvraagformulier instanties/bedrijven (pdf)

Stuur uw verzoek of ingevuld aanvraagformulier (pdf), inclusief een kopie van het uittreksel uit het overlijdensregister, naar:
 
Centraal Testamentenregister (CTR)
Postbus 19398
2500 CJ DEN HAAG 

Deze manier van inzage in het CTR is gratis. Vergeet niet uw adresgegevens te vermelden in de brief, zodat wij u het antwoord kunnen sturen.

Antwoord CTR
Het CTR doet er alles aan om uw aanvraag zo spoedig mogelijk te behandelen. De medewerkers streven ernaar u binnen één week te berichten of de overledene een testament heeft opgemaakt en (als dat het geval is) bij welke notaris deze zich bevindt.

Testamentenregistraties van personen die voor 1976 zijn overleden, zijn opgeslagen op sterk verkleinde films (microfilms). Hierbij moet handmatig gezocht worden. Is dit bij een aanvraag nodig dan is het streven om u binnen twee weken te berichten.

Naar de notaris
Over de inhoud van een testament is bij het CTR niets bekend. U kunt zelf een afspraak maken met de betreffende of een willekeurige notaris. De notaris verstrekt alleen aan direct belanghebbenden (bijvoorbeeld erfgenamen) informatie over de inhoud van het testament. Het is niet verplicht om de nalatenschap af te laten handelen door de notaris die het testament heeft opgemaakt. Uw eigen notaris kan bijvoorbeeld ook de nalatenschap afhandelen.

Overige registraties CTR
Behalve testamenten registreren (kandidaat-)notarissen ook de volgende zaken in het CTR: 

• Benoemingen (bijvoorbeeld voogdijbenoemingen) die moeten ingaan bij overlijden;
• Schenkingsovereenkomsten die pas na het overlijden van de schenker moeten worden uitgevoerd; 
• Verblijvingsbedingen (zoals opgenomen in notariële samenlevingsovereenkomsten en huwelijkse voorwaarden); 
• Natuurlijke verbintenissen die na overlijden omgezet moeten worden in een rechtens afdwingbare verplichting.

Testamentenregisters in buitenland
Is een familielid die in het buitenland woont overleden, en wilt u kijken of er een testament is? In sommige landen hoeven testamenten niet altijd bij de notaris vastgelegd te worden. Daardoor is die testamentenregistratie niet sluitend. Het is om die reden raadzaam om contact op te nemen met de notariële beroepsorganisatie in het betreffende land.

Testamenten Nederlandse Antillen
Testamenten die zijn opgemaakt op Curaçao, Aruba of St. Maarten moeten worden ingeschreven in het Centraal testamentenregister op Curaçao. Deze testamenten worden niet automatisch geregistreerd in het Nederlandse CTR; dit gebeurt slechts bij uitzondering.
Op de Antillen wordt soms ten onrechte de suggestie gewekt dat alle testamenten ook bij het Nederlandse CTR worden geregistreerd, maar dit is dus niet het geval.

Via het CTR kunt je er dus achter komen of er een testament is, en zo ja, wanneer en bij welke notaris dit is gemaakt. Vervolgens kun je je bij die notaris melden voor meer informatie.

Krijg ik van de notaris een kopie van het testament?

De notaris verstrekt alleen aan direct belanghebbenden (bijvoorbeeld erfgenamen) informatie over de inhoud van het testament. Als je geen erfgenaam bent volgens het testament, krijg je dus geen inzage. Als je echter volgens de wet erfgenaam was geweest indien er geen testament was geweest, dan heb je inzage in het gedeelte van het testament waaruit blijkt dat je geen erfgenaam bent.

Welke notaris is betrokken bij de afwikkeling van de nalatenschap?

Vaak wordt de nalatenschap afgewikkeld (verklaring van erfrecht, aangifte erfbelasting, verdelingsakte, etc) bij het notariskantoor waar ooit het testament is opgemaakt, omdat dat de huisnotaris van de familie is. Dat is niet verplicht. De erfgenamen mogen zelf een notaris kiezen. Als er een executeur is aangewezen in het testament, dan heeft die de leiding bij de afwikkeling en zal hij dus vaak de notaris kiezen. Soms is de notaris zelf de executeur.

Er is een simpele manier om er achter te komen welke notaris(sen) betrokken zijn bij een nalatenschap. Betrokken notarissen moeten zich namelijk inschrijven in het boedelregister. Dit is een openbaar register van de Rechtbank (de rechtbank in het gebied van de woonplaats van de overledene), waarin wordt bijgehouden welke notarissen betrokken zijn bij een nalatenschap, of een erfgenaam beneficiair aanvaard of verworpen heeft, etc..

Wat gebeurt er als ik wel erfgenaam ben?

Blijk je wel erfgenaam te zijn, dan zul je een keuze moeten maken tussen zuivere aanvaarding, beneficiaire aanvaarding of verwerping.

Wat gebeurt er als ik geen erfgenaam ben?

Ben je geen erfgenaam, dan ben je niet verder betrokken bij de afwikkeling van de nalatenschap. Je hebt dus een geen recht op informatie of inzage.

Alleen als je een (onterfd) kind bent, dan kun je nog een beroep doen op je legitieme portie (minimum-erfdeel van een kind). Dit is slechts een aanspraak in geld, dus niet in spullen o.i.d.. In dat geval heb je wel recht op alle informatie en inzage die nodig is om de hoogte van je legitieme portie te kunnen vaststellen.